De mensen die stellen dat ‘wat je niet ziet, hoef je niet mee te nemen’ zijn gelukkig steeds zeldzamer. Toch kom ik ze in mijn praktijk nog regelmatig tegen; mensen die stellen dat de ondergrond in hun gemeente geen probleem of uitdaging oplevert. Het is een vorm van struisvogelpolitiek. Als pleitbezorger om ondergrond vroeg en integraal mee te nemen in planprocessen kun je dan snel uitgepraat zijn.
Door schade en schande wijs geworden, ga ik niet meer uitleggen waarom je dit wel moet doen. Zenden werkt niet. Veel beter kun je vragen stellen. Begin met: kun je één ruimtelijk project noemen waarin de ondergrond geen rol speelt? Meestal blijft het stil totdat een ‘nee’ volgt. Deze opening garandeert nog geen succes; wel de kans om door te vragen.
Hoe kan ik (lees: ondergrond) jou helpen? Welke ondergrondaspecten spelen een rol in je project? Beschik je over voldoende informatie en kennis?
Zodra de ondergronddeskundige aanbodgericht wordt, of de indruk wekt dat ondergrond het centrum van de wereld is, gaat het fout. Logisch, want de urgente opgaven voor de inrichting van de leefomgeving zitten in de bovengrond, zoals voldoen aan de woningbehoefte, oplossen van een verkeersproblematiek, verbetering van de biodiversiteit en ruimte voor duurzame energievoorzieningen.
Al deze opgaven zijn wel verbonden met de ondergrond. De ondergrond biedt oplossingsruimte, bijvoorbeeld een ondergrondse fietsenstalling. De ondergrond stelt randvoorwaarden, bijvoorbeeld grondsoort en grondwaterpeil bepalen welke natuur tot ontwikkeling kan komen. De ondergrond levert belemmeringen op; bijvoorbeeld door alle kabels en leidingen is er nauwelijks ruimte om een boom te laten wortelen. De ondergrond biedt natuurlijke kwaliteiten zoals drinkwater of waardevolle archeologie, die de identiteit van een plek kan versterken, of ruimte om regenwater vast te houden.
“Bij elke ruimtelijke ingreep zijn in de boven- en ondergrond te beschermen waarden in het geding”
Natuurlijk is de ondergrond dé basis onder alle ruimtelijke ontwikkelingen en vraagt deze een zorgvuldig gebruik, altijd in verbinding met de bovengrond. Laat ruimtelijke ordenaars dit zelf ontdekken. Laat ze inzien dat de ondergrond niet verschilt van de bovengrond, waar elke ingreep vanuit vele perspectieven wordt beoordeeld. Ook onder de grond is de ruimte schaars en is het bij een groeiend aantal ruimteclaims noodzakelijk om tot meer geïntegreerde afwegingen te komen. Het is verstandig om ook onder de grond robuuste oplossingen te kiezen, die toekomstige ontwikkelingen niet onmogelijk maken. Als de energietransitie nog een aanzienlijk ondergronds ruimtebeslag zal hebben, is het verstandig om die ruimte, indien nog mogelijk, te reserveren.
Bij elke ruimtelijke ingreep zijn zowel in de boven- als de ondergrond te beschermen waarden in het geding. Of het nu om luchtkwaliteit of grondwaterkwaliteit gaat, middeleeuwse vestingmuren of Romeinse schatten in de ondergrond of een aangenaam verblijfsklimaat op pleinen of een uniek combinatie van water en bodem in een natuurgebied. Kortom: behandel de ondergrond zoals de bovengrond. Dat voorkomt de bouw van luchtkastelen, het enige ruimtelijke project dat niet verbonden is met de ondergrond.
Henk Puylaert
Gepubliceerd op romagazine.nl (augustus 2018)
Bekijk onze projecten
Partners in gebiedsontwikkeling
