Op gemeentelijk niveau kom ik regelmatig de uitspraak tegen: ‘als het niet wettelijk is bepaald dan gaan we er nu niets mee doen!’ Uitgesproken door ambtenaren, al dan niet als spreekbuis van de wethouder, of door de wethouder zelf. Recent overkwam het me weer in een ambtelijke werksessie waar ik gespreksleider was. In het verleden stelde ik me meestal neutraal op door te informeren naar achterliggende motieven van dit niet-handelen. Nu had ik, voor ik het zelf goed en wel besefte, al de vraag gesteld of dit niet een onethisch standpunt was.
De nationale ambities op het gebied van klimaat en energie zijn stevig. Voor een groot deel komen ze voort uit internationale afspraken. Die internationale afspraken zijn niet voor niets gemaakt. Ze zijn grotendeels gericht op de bescherming van mens en natuur tegen dreigend of al bestaand onheil.
Ambities voor energie en klimaatadaptatie moeten in een geografisch gebied gecombineerd worden met een andere ambities van het Rijk en andere publieke en private partijen. Veel beleid is nog in ontwikkeling en nog niet vastgelegd in wet- en regelgeving. Op gemeentelijk niveau kom ik regelmatig de uitspraak tegen: ‘als het niet wettelijk is bepaald dan gaan we er nu niets mee doen!’ Uitgesproken door ambtenaren, al dan niet als spreekbuis van de wethouder, of door de wethouder zelf.
Recent overkwam het me weer in een ambtelijke werksessie waar ik gespreksleider was. In het verleden stelde ik me meestal neutraal op door te informeren naar achterliggende motieven van dit niet-handelen. Nu had ik, voor ik het zelf goed en wel besefte, al de vraag gesteld of dit niet een onethisch standpunt was.
Is het door alle wetenschappelijke kennis over klimaatverandering en de (inter)nationale afspraken niet een morele verplichting om als dienaar van de, in dit geval gemeentelijke, overheid handelend op te treden? Je kunt in deze tijd toch niet meer vluchten met de uitspraak ‘er is geen wettelijke verplichting, dus we doen niets’?
“Je kunt in deze tijd toch niet meer vluchten met de uitspraak ‘er is geen wettelijke verplichting, dus we doen niets’? ”
Daar werd door iemand duidelijk anders over gedacht. ‘Voor veel burgers is klimaat helemaal niet belangrijk, die hebben wel wat anders aan hun hoofd! Jij hebt makkelijk praten als aanhanger van de ‘groene’ kerk!’ Zolang zaken rond klimaatadaptieve ruimtelijke inrichting niet wettelijk geregeld zijn, komt de betreffende persoon niet in beweging.
Onduidelijk bleef of dit het persoonlijk oordeel van een ambtenaar was of dat deze sprak namens een verantwoordelijk bestuurder van een gemeente. Als gespreksleider was het in de werksessie niet het juiste moment om de discussie aan te gaan. Het gebeuren liet me niet los. Uiteenlopende gedachten staken de kop op.
Eén overheid is een fata morgana. Juridificering zit diep in de ambtelijke wereld van sectorspecialisten en juristen. Zonder ambitie komen we nergens. Wat hebben we aan bestuurders en ambtenaren die op de winkel passen?
Wat is nu de rode draad in al deze gedachten? Ik besef opnieuw dat er duizenden zijn die denken zoals ik, maar mogelijk zijn er honderdduizenden die anders in de wedstrijd zitten. Het is belangrijk om zicht te hebben en te houden op hun denkwerelden. Dat kan door de inzet van empathische confrontatie in de omgang met degenen die nog niet in actie kunnen of willen komen. De uitgangspunten zijn wederzijds respect en goede intenties als basis voor een zoektocht naar alternatieven waarop je elkaar wel kunt vinden.
Niemand wil een onleefbare, ongezonde wereld achterlaten voor toekomstige generaties. Dus wat kun je doen – binnen de bestuurlijke marges en zonder uitgebreid juridisch kader – om toch wat eerste stappen te zetten? Welke mogelijkheden bieden de huidige kaders en de hoeders daarvan aan diegenen die veranderkracht ten toon kunnen en willen spreiden?
Jules Deelder (Euforismen, 1991) zei ‘Binnen de perken zijn de mogelijkheden even onbeperkt als daarbuiten’. Daag tegenstribbelaars uit om mee te denken over een leefbare en aantrekkelijke wereld voor toekomstige generaties.
“Daag tegenstribbelaars uit om mee te denken over een leefbare en aantrekkelijke wereld voor toekomstige generaties”
Wees wel bescheiden over de mogelijkheden van de maakbaarheid van onze leefomgeving op basis van vakinhoudelijke argumenten en persoonlijke motieven. Het gaat erom het peloton mee te krijgen in de evolutie naar een meer duurzame leefomgeving. Dat er dan aan de kop van het peloton enig ‘vuil’ werk moet worden opgeknapt, is evident. Soms in de vorm van een vraag en met bijbehorende discussie over ethisch handelen. Liefst gericht op mogelijkheden die in de toekomst besloten liggen en minder op een dreigend onheil dat op ons afkomt als we nu niet in beweging komen.
Dit blog verscheen eerder op 3 maart 2023 op ROmagazine.
