De gemeenten Sittard-Geleen beschikt over unieke kwaliteiten op het gebied van economie, wonen, landschap, natuur en cultuur en wil die kwaliteiten handhaven dan wel versterken. De gemeente beseft dat de ondergrond een belangrijke drager is van die kwaliteiten. Tevens constateert de gemeente dat het steeds drukker wordt in die ondergrond. Een zorgvuldige omgang met en ordening van die ondergrond is gewenst. Dat kan niet los van de bovengrond. Een integrale aanpak van onder- en bovengrond (3D-ordening) is uitgewerkt in een inspiratiedocument met de titel “Ondergrond voor ontwikkeling”. Het project levert kennis en inspiratie op voor gebruik bij de implementatie van de Omgevingswet en op termijn de opstelling van de omgevingsvisie en het omgevingsplan van de gemeente Sittard-Geleen.
Geleenbeek westelijk van Munstergeleen
Samen werken aan maatschappelijke opgaven
Ligne en Molenbeek
‘Ondergrond voor ontwikkeling’ beantwoordt de vraag welke kansen en bijdragen de ondergrond biedt bij de aanpak van actuele maatschappelijke opgaven. Uitgaande van de opgaven uit het coalitieakkoord en de strategisch beleidsnota’s voor het fysieke domein (waaronder de Omgevingsvisie Sittard-Geleen 2016) is nagegaan hoe de ondergrond kan helpen om deze opgaven te realiseren. Dit is gedaan in een interactief proces met een aantal werksessie waaraan alle relevante disciplines binnen de gemeenten hebben deelgenomen. Ook is deelgenomen door partnerorganisaties als de GGD Zuid-Limburg, Waterschap Limburg, Watermaatschappij Limburg (WML) en de Limburgse Land- en Tuinbouw Bond (LLTB).
Zo is invulling gegeven aan een van de procesdoelen van het project: de bewustwording stimuleren dat ondergrond onlosmakelijk verbonden is met de bovengrond en dat dit kansen biedt voor de verdere ontwikkeling van Sittard-Geleen. Het inspiratiedocument ‘Ondergrond voor ontwikkeling’ motiveert het belang van een 3D-ordeningsaanpak. Het biedt laagdrempelige hulpmiddelen aan voor de wijze van (samen)werken tussen disciplines. Het bevat suggesties welke ondergrondaspecten relevant kunnen zijn bij concrete opgaven. Bijvoorbeeld welke onderwerpen gerelateerd aan de ondergrond kun je behandelen in een omgevingsvisie, een omgevingsprogramma en een omgevingsplan? Het bevat voor professionals op het gebied van de leefomgeving informatie over de betekenis van de verschillende ondergrondkwaliteiten voor hun werk aan bijvoorbeeld de omgevingsvisie, maar ook omgevingsprogramma’s, omgevingsplan en projecten.
Ambtelijke pilot
Grensmaas met uiterwaarden ten zuiden van Obbicht
‘Ondergrond voor ontwikkeling’ is een ambtelijke pilot van de gemeente Sittard-Geleen in samenwerking met de provincie Limburg met ondersteuning van H2Ruimte. De provincie Limburg wil dat een duurzame benutting en bescherming van de ondergrond integraal onderdeel is van het omgevingsbeleid. En ze wil dit oppakken in nauwe samenwerking met gemeenten en andere partners. Dit vraagt om een bewustwordingstraject van kansen die de ondergrond biedt voor de ontwikkeling in Limburg. Essentieel daarbij is de ontwikkeling en inbedding van werkwijzen om de ondergrond te verankeren in reguliere beleidstrajecten, met aansluiting op de Omgevingswet. In de gemeente Sittard-Geleen deed de mogelijkheid zich voor om in de praktijk te testen hoe deze bewustwording kan worden gerealiseerd.
Sittard-Geleen
Zicht op het hoogterras
Sittard-Geleen ligt op de overgang tussen de Maasvallei en het Limburgse Heuvelland. Daar waar Nederland op zijn smalst is, vormt Sittard-Geleen een scharnierpunt op een oost-westas en een noord-zuidas. De landschappelijk prachtige en economisch gunstige ligging maken van Sittard-Geleen een gemeente met een grote verscheidenheid. Landschappelijk divers door de vele landschapstypen op een beperkt oppervlak: rivierdalen, laagterrassen, middenterrassen, het hoogterras en (net over de Duitse grens) een plateaugebied bedekt met löss. De Maas en de Geleenbeek zijn hierin beeldbepalend en hebben het cultuurlandschap gemaakt. Dit landschap is de resultante van een geologische geschiedenis waarin miljoenen jaren geleden het Heuvelland is gaan stijgen. In latere geologische perioden hebben de Maas en de Rijn als hoofdstromen hun handtekening in het landschap achtergelaten. Tot de dag van vandaag hebben de Maas en haar zijrivier de Geleenbeek een belangrijke rol gespeeld in de historie en de verschijningsvorm van Sittard-Geleen. De eerste bewoners in de regio, nomaden levend van de jacht en visvangst, trokken ongeveer 35.000 jaar geleden via het Maasdal het gebied in. De eerste vaste bewoners vestigden zich ongeveer 5.000 jaar voor onze jaartelling op de vruchtbare lössgronden nabij de Geleenbeek.
De ruimtelijke structuur van de gemeente wordt, naast het mijnverleden van Sittard-Geleen, sterk bepaald door een noord-zuidas, eerder vooral gevormd door de Maas, maar in de huidige tijd vooral door het Julianakanaal, de spoorlijn Eindhoven – Maastricht of Heerlen en de A2, en een oost-westas gevormd door de A76 van Antwerpen naar Aken en Keulen. Onzichtbaar in de ondergrond ligt een buizeninfrastructuur voor vervoer van (chemische) stoffen en gassen.
Buisleidingenstrook met zicht op Limbricht
Op het kruispunt van die assen ligt Sittard-Geleen als een logistieke hotspot en een aantrekkelijke vestigingslocatie voor uiteenlopende bedrijvigheid. Momenteel met een dominantie in automotive, logistiek en chemie.
De vraag hoe kan de ondergrond bijdragen aan de oplossing van maatschappelijke opgaven vormt een rode draad in “Ondergrond voor ontwikkeling”. Om welke maatschappelijke opgaven gaat het dan in Sittard-Geleen?
Aquarius in Born
Die zijn samen te vatten onder de koppen:
· Aantrekkelijke (stedelijke) centra
· Levendige en leefbare dorpen, wijken en buurten
· Ruimte voor de economie van morgen
· Groen, natuur, landschap en buitengebied
· Klimaatverandering
· Gezondheid
Rollen en product
H2Ruimte heeft in dit traject de werksessie voorbereid en begeleid en heeft het inspiratiedocument “Ondergrond voor ontwikkeling” geschreven onder begeleiding van de gemeente Sittard-Geleen en de provincie Limburg. Het project is uitgevoerd in samenwerking met Carthago Consultancy (o.a. de kaarten) en VAN81 (vormgeving).
Headerfoto Sittard- Ligne (foto gemeente Sittard-Geleen)
